Саяси реформалар – оң өзгерістер бастауы
Гауһар НАУРЫЗБАЕВА,
Қаражал қалалық мәслихаттың депутаты:
Саяси реформалар – оң өзгерістер бастау
«Президент реформасындағы жаңа өзгерістер халыққа қажет дүние және ол өзгерістерді ел күтіп отыр. Бұл – тарихи дүние! Ол құқықтық, саяси жағдайдың бәрін өзгертеді». Бұл Қаражал қалалық мәслихатының депутаты, Жәйрем кен-байыту комбинаты жанындағы кәсіподақ ұйымы төрағасының орынбасары Гауһар Наурызбаеваның пікірі.
Жуырда біз халық қалаулысымен ел өмірінен орнықты орын алып жатқан осы саяси реформалардың барысы мен бағыты туралы ой бөліскен едік.
– Гауһар Насритдинқызы, Сіз «Әділетті Қазақстан» дегенді қалай түсінесіз? Әңгімені осыдан бастайықшы.
– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «AMANAT» пар тиясының ке зектен тыс XXIII съезінде сөйлеген сөзінде мемлекет пен қоғамды түбегейлі жаңарту үдерісі басталғанын, әлеуметтік әділдік қағидатын орнықтыруға баса мән берілетінін айтқан болатын. «Аза маттар тарапынан: «Жаңа Қазақстан дегеніміз не?» – деген сауал жиі қойы лып жүр. Менің ойымша, бұл сұраққа қыс қа да нұс қа жауап беруге бо ла ды. Жаңа Қазақстан де геніміз – шын мә нінде әділетті Қазақстан» дей келіп, Пре зидент қарапайым азаматтарға әлеу меттік әділ дік жетіспейтінін мойындау ке рек тігін айт ты. «Қарапайым халықтың мүд десі үне мі елене бермейді, кейде, тіпті әді летсіздік ме млекеттік аппарат өкілдері та ра пынан да жа салып жатады. Азамат тар дың мем ле кет тік мекемелерге сенімсіздігі осыдан туын дайды», – деді Мемлекет басшысы.
Иә, мұ ның бәрі шындық. Бұған дейін сол аталған қарапайым адамдар тарапынан қанша ай тылса да еленбеген шындық. Осы бір мойын даудың өзі қоғамда оң өзгерістердің бас талғанына сендіреді.
Әрбір адам қоғамда өмір сүреді. Әр қадамын қоғамда жасайды. Бүкіл тір шілігі де, іс-әрекеті де қоғамда өтеді. Жақсылықты да, жамандықты да қо ғамда бастан кешеді. Адам қоғамнан қашып ке те алмайды. Қоғамның жақсы не жаман болуы оның өміріне әсер етеді. Ол өзінен-өзі сол қоғамға сәйкес мінез-құлықпен өмір сүре ді. Егер қоғам жақсы болса, адамның өмірі, тұрмысы да жақсы. Президентіміздің «Мен азаматтарымыздың ертең емес, бүгін ба қытты болуын қалаймын» деген сөзі осы ны меңзейді.
Егер бүгін біз әділетті Қазақстанға мұқ таж болып отырсақ, бұл – осы уа қытқа дейін кеткен олқылықтар дың салдары. Бай мен кедей аражігінің шек тен тыс алшақтауы, әлеуметтік әді лет сіздік, заңсыздықтың етек алуы, жоғары да ғы лардың төмендегілерді естімеуі, қоғам игі лігіне, ел болашағына қызмет ететін бас тамалардың аяқасты болуы, ұлттық мә селелердің тасада қалуы секілді келең сіз дік тер қарапайым азаматтардың билік ор ган дарына деген сеніміне селкеу түсірді. Билігі мен байлығы бардың заң құрығынан сы тылып кетуі, заң үстемдігінің тек қара пайым азаматтарға күші жетуі әділет сіз дік тен. Әділетті Қазақстанда осы олқылықтардың бәрі орнына келтіріледі. Менің түсінігімдегі «Әділетті Қазақстан» осындай.
– Осы әділетті Қазақстанның алғашқы нышандарын ел шынайы сезіне алып отыр ма, қалай ойлайсыз?
– Сіздің бұл сұрағыңызға жауапты Мемлекет басшысының сөзімен бастағанды жөн көріп отырмын. «Әділетті Қазақстанды құру ісі енді ғана басталды. Алдағы жолдың қиындығы көп. Бұл бағдарымыз ешқашан өзгермейді, ішкі және сыртқы ахуал қандай болса да жалғаса береді. Қол қусырып отыратындар мен қасақана кедергі жасайтындарға орын жоқ», – деді Президентіміз өз сөзінде.
«Батпандап кірген ауру мысқалдап шы ғады», дейді дана қазақ. Қаншама жылдардан бері қатып, сесіп қалған жүйені бір күнде сілкіп тастау мүмкін емес. Бұл сенімді қалпына келтіру де бір күн нің жұмысы емес. Барлық салада дәйе к тілікпен іске асырылатын жүйелі жұмыс. Мемлекетімізді сақтау, тәуелсіз ді гі мізді баянды ету әділетті Қа зақ стан құруды талап етіп отыр. Тек әділетті қоғамда халық билік ор ган дарына сенеді. Әділеттілік дегеніміз бы лай қарағанда күрделі ұғым болып көрін генімен, шын мәнінде заң алдында бар шаның теңдігі, әлсіздерге қамқорлық қой. «Қоғам өмірінің барлық саласы заңмен, құ қықтық нормалармен реттелетін мемле кет – әділетті мемлекет. Бұндай қоғамда әді леттілік дегеніміз – ең алдымен адалдық» деп ті қазіргі заманда демократияның үлгісі болып отырған Америка Құрама Штаттарын құру шы саяси қайраткерлердің бірі, ойшыл фи лософ Бенжамин Франклин.
Рас, Қазақ стан да жақсы заңдар, керемет бағдарла ма лар бұған дейін де болды. Бірақ толыққанды іске асырылған жоқ. Өйткені шешім қабыл дай тын орындарда отырған кейбір тұлғалар әді леттілік пен адалдық қағидатын басшы лыққа алуды ұмытты. Кемшілікті көре тұра тү зетуге құлықсыз болды. Сондықтан қазір гі қазақстандық биліктің алдында осы ол қылықтың орнын толтыру міндеті тұр.
– Олқылықтардың орынын толтыруды неден бастаған жөн. Оның алғашқы қамдары деп нені айтар едіңіз?
– Қазақ топырағында дүниеге келген ұлы ой шыл әл-Фараби «Қайырым ды қала тұр ғындарының көз қарас тары» атты трак та тында: «Адамдардың бір-біріне көмектесуін мақсат еткен ел – ізгі, кемелденген ел» деп жа зыпты. Ендеше ең алдымен билік ор ган дары халыққа қарайлауы қажет. «Әлемнің екін ші ұстазы» атанған ғұламаның «Озық әрі өркениетті елдердің негізгі тірегі – әді лет ті қоғам мен парасатты адамдар» деген сөзі – Жаңа Қазақстанды қалыптастырудың негізіне алынуы тиіс тұжырым. Дамыған ел дер қатарына ұмтылған қоғамның бас шылыққа алар басты қағидасы. Жалпы, әл-Фараби бабамыздың «Қайырымды қала тұр ғындарының көзқарастары» атты ең бегінде Мемлекет басшысының, әкім-қара лардың, түрлі деңгейдегі лауазымды тұл ға лардың бойынан табылуға тиіс қасиеттер жан-жақты сипатталған. Сондықтан да бұл трак тат еліміздегі мемлекеттік қызметке үміт керлер тапсыратын сынақта қамтылған бас ты құжаттар мен заңнамалармен қатар тұруы, әрбір лауазымды тұлға әл-Фараби ең бек терінен хабардар болуы қажет.
Ал енді, сіздің сауалыңызға келсек, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Біз жаңа кезеңге қадам бастық. Халқымыз жалпыұлттық референдумда саяси жаңғыру бағдарын қолдады. Конституциялық реформа Жаңа, Әділетті Қазақстанды құру жолындағы аса маңызды қадам болды. Еліміздегі саяси жаңғыру енді экономикалық өзгерістерге ұласуға тиіс. Біз «Азамат – бизнес – мемлекет» арасындағы қатынасты түбегейлі өзгертеміз. Мемлекет, ең алдымен, бәріне бірдей мүмкіндік беріп, әділдік орнатады. Қоғам игілігіне арналған қызмет деңгейі жоғары болуына кепілдік береді. Әлеуметтік жағынан әлсіз топтағы азаматтарға қолдау көрсетеміз. Мүмкіндігі шектеулі жандарға да көмектесеміз» деп қадап айтты.
Сонымен қатар, Қасым-Жомарт Тоқаев Парламент Мәжілісі және мәслихаттар депутаттарының кезектен тыс сайлауынан кейін қалыптасқан жаңа депутаттық корпус арқасында елімізде жүріп жатқан жан-жақты саяси жаңғыру үдерісі белгілі бір межесіне жетіп, қоғам дамуының жаңа кезеңі басталатынына сенім артты.
– Енді әңгімемізді «Мемлекет басшысы бастаған саяси реформалар ел ішінде қалай жүзеге асырылып жатыр?» деген саулаға қарай бұрсақ…
– Ия, Жаңа Қазақстанда депутаттарға Президент қана емес, тұтастай қазақ елі сенім артып отыр. Осындай ел сенімі деген үлкен жүк иығына түскен, сол саяси додада халықтың қалауымен депутат атанғандардың бірі – менмін. Қазіргі таңда ел сенімін ақтау үшін, халықтың жанарына ұялмай, тік қарай алу үшін қолымнан келгенді жасауға тырысудамын.
«Халық үніне құлақ асатын мемлекеттің» басты қағидаты – мемлекеттік аппарат азаматтар мүддесі үшін жұмыс істеуге тиіс» болса, бұл талап ең алдымен жергілікті билікке қатысты мәселе. Себебі әр аймақтың, тұрғындардың ахуалына жауапты осы әкімдіктегі басшылар болып табылады. Алайда, олар ел басшысының айтқан талабынан әрдайым шыға бермейді. Содан жоғары басшылықтың өңірлерде қабылданған шешімдерді түзетуіне, тіпті, кейде солардың орнына шешім қабылдауына тура келеді. Осындай жағдайды болдырмау үшін халық қалаулылары билік пен жұртшылық арасындағы алтын көпір ретінде өз міндеттерін тиісті деңгейде орындауы керек деп түсінеміз.
Жалпы, Жәйремдегі бес депутат өздері сайланған округтеріндегі барлық әлеуметтік жағдайларын тікелей бақылаушы болып табылады. Биылғы жылға облыстық, қалалық бюджеттерден бөлінген қаржылармен қатар, «Казцинк» компаниясы мен облыстық, қалалық әкімдіктер арасында жасалған меморандум бойынша бөлінетін қаржылардың орын-орнымен және тиісті мақсатқа жұмсалуы да біздің жіті бақылауымызда.
Аллаға шүкір, қазіргі таңда Жәй ремдегі көп жылдардан бе рі қордаланған біраз мәселелер дің сеңі қозғалып, Жәйрем инфра құрылымы қарқынды дамуда. Мем лекеттік тапсырыс бойынша кент ішіндегі аялдамалар жаңартылып, жаяу жүргіншілер жолдары салынып, Сағырбаев көшесіндегі айналма жол абаттандырылып, көзге мен мұндалайтын әдемі домбыра кескіні қойылды. Басты көшелерге гүлдер қойылып, бірқатар орамдардың аулаларына бордюр төселіп, шарбақтар орнатылып, бейнебақылаулар мен бағдаршамдар тексеріліп, ақаулары барлары реттеліп, көше жарықтары түгенделіп, автокөлік жолдарына орташа жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Алдағы уақытта қазандықтарға да жөндеу жасалып, сыртқа орнатылатын трансформаторлы шағын станция жиынтығын, қоқыс контейнерлерін сатып алып орнату жоспарлануда.
– Жәйрем – облысымыздағы өндіріс ошақтарының бірі. Осы өңірдегі компанияның кентке көмегі қандай. Әлеуметтік серіктестік орнаған ба?
– Әрине. «Казцинк» компаниясы мен Жәйрем кенті әкімдігінің арасындағы Меморандум бойынша биыл халықтың көптен сұрап жүрген үлкен проблемасы – көп қабатты үйлерді шатырлау жұмысы қолға алынып жатыр. Бұл жоба бүгінгі күні Металлург көшесіндегі 15, 17 үйлерде жүзеге асырылуда. Ендігі жоспарда Мұратбаев көшесіндегі 7 үй тұр. Сонымен қатар, 2 орамда қаңырап бос тұрған үйлердің бірінші қабаттары толықтай кірпішпен қаланып, жабылуда. Ондағы мақсат – кішкентай ойын балаларының қауіпсіздігі мен қоқыс орнының азайып, ішіндегі қалдық заттардың сыртқа шашылуының алдын алу.
Сондай-ақ, 2 орамдағы үйлердің жертөлелері тазартылып, реттеліп, болашақта тұрғын үй иелерінің бірлестігін (ОСИ) құру жоспарымызда бар.
Жалпы Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев реформасындағы басты бағыттардың бірі халықтың әлеуметтік жағдайын түзеу мақсатындағы Жәйрем кентіндегі атқарылып жатқан жұмыстар осындай көрініс береді. Алда атқарылатын жұмыстар қыруар.
– Кенттегі атқарылып жатқан жұмыстарға қоғамдық ұйымдар мен депутаттар тарапынан қадағалау бар ма?
– Болғанда қандай. Халық үшін атқарылатын кез келген жұмысты жергілікті билік өкілдерімен және халықпен тығыз байланыста қадағалауымыз керек. Жасыратыны жоқ, тендермен ұтып алған жұмыстарына жүрдім-бардым қарап, қалталарына қаражат түскеннен соң, іздерін де көрсетпей кететін мердігерлер туралы еліміз бойынша дабыл қағуда. Аллаға шүкір, біздің Жәйрем кентінде еңбек ететін мердігерлердің олай халықты алдауларына жол берілмейді деп ойлаймын. Себебі, мердігер атқарған кез келген жұмысты қабылдап алып, берілетін қаражатқа қол қою құқығы берілген мына біздер – депутаттар өзімізді қалап сайлаған халыққа қарсы әрекетке ешқашан бармайтынымызды білеміз. Сондай-ақ, тендердің көбісін жергілікті азаматтар ұтып алғаны да көңілімізге қуаныш ұялатады. Себебі, кез келген патриот азамат өзінің туған жеріне адал еңбек етеді деп сенеміз. Сол сенімімізді ол мердігер ақтаса деп ойлаймыз.
Қазіргі таңда, кентімізде өзінің сапалы жұмысымен көзге көрініп жүрген жеке кәсіпкер Жандос Бейсембеков деген азаматты мен мақтанышпен айта аламын. Өзінің туған жеріне деген бар ыстық ықыласын әрбір сапалы қаққан шегесімен білдіріп жүр. Өзіне жүктелген жұмыстармен қатар, өзгенің де жұмысына білек сыбана кірісіп кететін мердігердің ісі көпке үлгі боларлықтай. Алдағы уақытта, аталған азамат жайлы бөлек әңгіме өрбітетін боламыз.
Маусым айында бас қаламызда болған мәслихат депутаттарының форумында Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов: «Депутаттардың бел шешіп жұмысқа кірісетін шағы келді. Бұл, әсіресе, мәслихат депутаттарына қатысты. Сіздер – партияның жергілікті жердегі өкілісіздер. Бүкіл өңірлік саясатқа ықпал етесіздер. Сіздердің мойындарыңыздағы жүк жеңіл емес. Бұрын халық әкімді іздейтін, қазір депутаттан сұрайды. Не жағдай болса да «AMANAT» қайда?» дейді. Оны өздеріңіз де сезініп жатқан шығарсыздар. Біз осы сынаққа дайынбыз» деген еді. Ия, қазіргі таңда халық арасында кез келген проблеманы бізге айтып, жауабын бізден күтетіні, сонымен қатар, «AMANAT» қайда деп, партиямызды іздеуі біздің халық арасында барлығымызды және де халықтың бізге сенім артып, қолдау күтетіндерін білдіреді.
– Тұрғындардың әлеуметтік жағынан осал топтарына қолдау, көмек көрсету жайында не айта аласыз?
– Президентіміздің «Әлеуметтік жағынан әлсіз топтағы азаматтарға қолдау көрсетеміз. Мүмкіндігі шектеулі жандарға да көмектесеміз» деген үндеуі де аяқсыз қалып отырған жоқ. Аталған санаттағы жандарға арнап жергілікті билік тарапынан жасалып жатқан жұмыстардан бөлек, Жәйрем кентінде өзім жетекшілік ететін «Өндірісші волонтерлар» тобы жыл бойы үздіксіз әлеуметтік қолдауға зәру отбасыларға, көп балалы жалғыз басты аналарға, мүмкіндігі шектеулі жандар мен жалғыз басты қарттарға көмек қолын созудан жалыққан емес. Биылғы жылы ата-аналарынан айырылған 5 баланың тұруға жарамсыз үйі қала әкімінің араласуымен басқа үйге алмастырылып берілді. 5 жетім балаға жазғы лагерьге жолдама сыйланды. Әрбір атаулы күндері аталған санаттағы жандар сыйлықтарын алып отырады.
– Денсаулық сақтау және спорт саласының Жәйремдегі жайы қалай?
– Ел басшысының реформасында сондай-ақ, денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін арттыру туралы айтылып, зертханаларды жоғары технологиялық құралдармен жабдықтау, медициналық қызметкерлердің біліктіліктерін арттыру, жұрттың және балалардың спортпен шұғылдануына жағдай жасалуы қажет екендігі, облыс әкімдері спорт инфрақұрылымын біртіндеп салуды қамтамасыз етуге тиіс тәрізді бірқатар мәселелер қозғалды.
Біздің кентіміздегі жалғыз аурухана біртіндеп жақсы, білікті, бұрынғы тапшы дәрігерлермен толығуда. Олардың көтерме жалақыларын мойнына алып, тегін баспанамен қамтамасыз еткен «Казцинк» компаниясы, медициналық құрал-жабдықтарды да сатып әперген. Ал кент тұрғындарының арасындағы спортсүйер қауымға арналып ашылған Спорт Федерациясы өз жұмысын барынша атқарып отыр. Халыққа арнап тегін ашылған бірнеше спорттық жаттығу залдары бар. Алдағы жоспарда жәйремдіктерге арналып үлкен Денешынықтыру және сауықтыру кешенін салу жоспарда бар.
– Білім беру саласындағы оң өзгерістерге де тоқтала кетсеңіз?
– Реформаның тағы бір бағыты – сапалы білім беру болса, бұл бағытта да елімізде атқарылып жатқан жұмыстар ауыз толтырып айтарлықтай. Биылғы қаңтар айынан бастап педагогика саласы қызметкерлерінің жалақысы 25 пайызға көбейді. Алдағы үш жылда осы мақсатқа тағы 1,2 триллион теңге жұмсалатынын айтқан мемлекет басшысы дарынды балаларға жан-жақты қолдау көрсетілетінін және оларға жоғары оқу орнына түсу үшін конкурстан тыс гранттар берілетінін және бір реттік ақшалай сыйақы да төленетінін айтты. Сонымен қатар, мұғалімдерді қазіргідей 5 жылда емес, 3 жылда бір рет қайта даярлықтан өткізуіміз керектігін, себебі, олар шәкіртінің бойына жаңа білім сіңіре алатындай нағыз ағартушы болуға тиістігін және бұл ретте, ұстаздардың курстан өтуі үшін өз қалтасынан ақша төлеуіне жол берілмейтінін баса айтты.
Қысқасын айтқанда, Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жоспарлаған реформалары барынша жүзеге асырылуда. Бұл реформалар – оң өзгерістер бастамасы. Оған депутаттар корпусы өз үлесімізді барынша қосуға міндеттіміз. Баршамыз Мемлекет басшысы бастап берген реформаларды табанды іске асыруға жауаптымыз. Біз халқымыздың сенімін ақтауға тиіспіз және қолайлы жағдайда өмір сүруге сұраған барлық талаптардың орындалуына өз мүмкіндігімізше әрекет етуге міндеттіміз. Халық ешқашан орындалмайтын нәрсені сұрамайды.
– Әңгімеңізге рахмет.
Сұхбаттасқан Ізтай Бейсенбаев.
