Әділ заң – әділетті елдің айнасы

Қоғам дамуының өзегінде әділдік ұғымы тұр. Әділдік бар жерде бірлік бекем, тіршілік тыныш, елдің болашағы жарқын болмақ. Осы әділдікті қамтамасыз ететін негізгі тетік – заң. «Әділ заң – әділетті елдің айнасы» деген сөздің астарында терең мән бар: ел ішіндегі тәртіп пен мемлекет беделі ең алдымен заңдардың әділдігімен өлшенеді. Заң – қоғамның жүрегі, оның дұрыс соғуы елдің тыныс-тіршілігін реттеп, тұрғындардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға бағытталған.
Тәуелсіз Қазақстан үшін заң үстемдігін қамтамасыз ету – мемлекет құрудың негізгі бағыты болды. Мемлекетіміз құқықтық мемлекет болуды мақсат ете отырып, Конституциясына «Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең» деген қағиданы енгізді. Бұл қағида қоғамдағы әрбір азаматқа әділ қарым-қатынас көрсетілуінің кепілі саналады. Дегенмен заң үстемдігін қағаз жүзінде емес, іс жүзінде орнықтыру үшін мемлекет те, қоғам да, азамат та жауапты болуы қажет.
Әділ заңды елдің айнасы деуіміз тегін емес. Айна нені көрсетсе, шын бейнені береді. Сол сияқты елдегі заңдар мен олардың орындалу деңгейі мемлекеттің шынайы келбетін танытады. Егер елде жемқорлық көп болса, заңды белден басу әдетке айналса, құқық қорғау органдары әділетсіздікке жол берсе – онда әділдік орнаған қоғам туралы айту қиын. Ал заңға бағынған, заң талаптарын бұлжытпай орындайтын мемлекеттерде тұрақтылық пен дамудың жоғары деңгейі байқалады. Өйткені әрбір азамат өзін заң қорғайтынын сезінгенде ғана қоғамға сенім артады, сол сенім елдің дамуына жол ашады.
Заңның әділ болуы – халықтың мүддесіне сай болуы деген сөз. Халықтың өмірін жақсарту үшін қабылданған заңдар түсінікті, ашық, нақты және қоғам қажеттілігіне сәйкес болуы керек. Мысалы, әлеуметтік әділеттілік мәселелеріндегі заңдардың теңгерімділігі халықтың әл-ауқатын арттыруға ықпал етеді. Ал экономикалық саладағы заңдар кәсіпкерлердің еркін әрекет етуіне, бәсекелестіктің әділ болуына жағдай жасаса, бұл ел экономикасының өркендеуіне жол ашады.
Әділ заңды қалыптастыруда қоғамның да рөлі ерекше. Азаматтар заң жобаларын талқылауға қатысып, өз пікірін білдірсе, заңдар нақты өмірдің сұранысына бейімделеді. Демократиялық қоғамда заң шығару үдерісі ашық болуы тиіс. Парламент пен мемлекеттік органдар халықтың үнін естіп, әрбір заңның шынайы қажеттілігін саралай білуі маңызды. Сонымен қатар құқықтық мәдениеті жоғары қоғамда заң бұзушылық азайып, әділеттілік деңгейі арта түседі.
Әділ ел құрудың тағы бір маңызды бөлігі – сот жүйесінің тәуелсіздігі. Егер сот әділ шешім шығара алмаса, заңның барлық күші жойылады. Тәуелсіз сот – құқықтық мемлекеттің тірегі. Сот әділдігі бұзылса, азаматтардың мемлекетке деген сенімі жоғалып, қоғамда наразылық күшейеді. Сол себепті сот жүйесінің жұмысын жетілдіру, судьялардың кәсіби деңгейі мен адалдығын қамтамасыз ету – әділ заңның айнадай таза көрініс табуының маңызды шарты.
Заңның әділдігімен қатар оның барлық азаматқа бірдей қолданылуы да өте маңызды. Егер қарапайым азамат пен лауазымды тұлға заң алдында тең болмаса, онда қоғамның ішкі тепе-теңдігі бұзылады. Әділ ел – байы да, кедейі де, жоғары лауазым иесі де, қарапайым еңбек адамы да бірдей заң талаптарын орындайтын ел. Бұл – әділетті қоғамның басты белгісі.
«Әділ заң – әділетті елдің айнасы» деген сөз қоғам мен мемлекеттің дамуына бағытталған терең ойды білдіреді. Заң әділ болса, елдің іргесі нығайып, халықтың сенімі артады. Әділдік орнаған жерде ғана нағыз өркениетті, дамыған мемлекет құрылады. Сондықтан әр азамат заңды құрметтеп, әділетті қоғам құруға үлес қосуы керек. Заңның әділ болуы – біздің ортақ жауапкершілігіміз, ал әділетті ел болу – бәріміздің ортақ арманымыз.